Wat is fika?
Fika is kortgezegd het houden van een koffiepauze met wat lekkers erbij. Maar een fika in Zweden is veel meer dan dat. Het houden van een fika staat centraal in de Zweedse cultuur waarbij het sociale aspect erg belangrijk is. Een fika kan thuis, in een lunchroom of bij een banketbakker plaatsvinden. Ook op de werkvloer kan het gebruikelijk zijn om een fika te hebben. Je neemt even een bewuste pauze van je activiteit om koffie (of thee, chocolade melk, sap, fris of water) te gaan drinken met collega’s, familie, vrienden, etc. Het is een informele aangelegenheid waarbij bestaande hiërarchieën niet meer gelden. Er wordt samen koffie gedronken ongeacht macht en positie en er wordt gezellig gekletst en informatie uitgewisseld. Vaak is er ook wat lekkers in de vorm van koek of zoete broodjes bij de koffie.
Een stukje geschiedenis
De eerste koffiebonen kwamen in 1685 aan in Gotenburg. Aanvankelijk werd de koffie alleen verkocht in apotheken in Zweden, omdat men dacht dat het ziekten zou verlichten en genezen. De koffiedoorbraak in Zweden nam een grote vlucht in het begin van de 18e eeuw toen de toenmalige Zweedse koning Karel XII koffie introduceerde. Tot aan het begin van de 19e eeuw was koffiedrinken in Zweden alleen weggelegd voor de rijksten van het land, het was een exclusieve drank voor de adel en hooggeplaatste mensen. Maar vanaf het midden van de 19e eeuw werd koffie ook toegankelijk voor de geschoolde middenklasse en niet lang daarna werd het een drank voor iedereen en de consumptie van koffie steeg enorm. Er kwamen steeds meer koffiehuizen, waar alleen mannen als gast mochten komen en de vrouwen bedienden (vrouwen mochten wel mee in het gezelschap van een man). De vrouwen organiseerden thuis onderlinge koffiebijeenkomsten. Het was niet ongebruikelijk dat vrouwen 12 tot 14 kopjes koffie op een dag dronken (kleine kopjes met slappe koffie). Het drinken van koffie is ook meerdere periodes in Zweden verboden geweest omdat de overheid bang was dat de koffie-import te groot was geworden en dat er te veel Zweeds geld in het buitenland terecht zou komen. Wanneer je werd betrapt op het drinken van koffie kreeg je een boete.
Het woord "fika" komt van een oudere vervorming van het woord koffie (kaffe). De naam is ontstaan in de 19e eeuw, toen het populair was om lettergrepen om te keren. Kaffe, wat ook wel kaffi werd genoemd, werd toen fika. Naast een zelfstandig naamwoord, is fika in Zweden ook een werkwoord.
5 ongeschreven regels voor fika
Er zijn een aantal, ongeschreven, regels als het gaat om fika:
1. Praten over werk, politiek, religie is taboe.
Tijdens de fika is het niet de bedoeling dat je praat over werk, politiek of religie. Sport, weer, relaties en kinderen, of wat je op televisie hebt gezien zijn wel geschikte onderwerpen om het over te hebben.
2. Het is onbeleefd om fika te weigeren.
Fika is in de loop van de tijd een sociale instelling geworden. Als iemand weigert om deel te nemen aan een fika, trekt dat vaak de aandacht. Als je niet van koffie houdt kan je beter kiezen voor thee, frisdrank, chocolade melk of een glas water dan helemaal niet deel te nemen aan een fika.
3. Volgende de oude etiquette moeten er zeven verschillende soorten koekjes/lekkernijen worden geserveerd bij de fika.
Het gebruik is bekend sinds het einde van de 19e eeuw. Het concept van zeven soorten koekjes leidde in 1945 tot de creatie van het receptenboek ‘Sju sorters kakor’ (zeven soorten koekjes). Volgens sommigen was de gastvrouw gierig als ze minder dan zeven soorten bakte en hooghartig als ze er meer dan zeven bakte.
4. Je neemt nooit meer dan één lekkernij van elke soort en nooit de laatste.
5. Neem tijdens een fika op het werk geen beslissingen.
Het is belangrijk dat iedereen weet wanneer en waar beslissingen worden genomen op je werkplek. Tijdens de fika is niet het juiste moment.
Onze eigen fika-ervaring
De eerste keer dat wij bij de buren werden uitgenodigd voor fika was niet lang nadat wij ons huis hadden gekocht. Het was een prettige manier om zo kennis met elkaar te maken. De buurvrouw had verschillende taartjes gebakken, allemaal even lekker. En samen met een lekkere kop koffie en een gesprek wat toen nog half in het Engels en half in het Zweeds verliep was het een erg gezellige ontmoeting.
Ik was zelf nooit zo van het bakken, maar sinds wij in Zweden wonen krijg ik er steeds meer lol in. Vooral het bakken in onze hout gestookte oven is een grote uitdaging omdat de temperatuur hiervan niet in te stellen is en deze al snel veel te heet is. Daarnaast zijn er in de oven zelf ook nog grote temperatuur verschillen. Mijn eerste baksels waren dan ook vaak (aan één kant) verbrand. Maar ik krijg er steeds meer handigheid in en de laatste drie baksels (zeven vond ik toch iets te overdreven) die ik had gemaakt voor de fika bij ons thuis, waren erg goed gelukt. Omdat ik weinig ervaring had met bakken heb ik mezelf een tijd geleden ‘Het basis-bakboek’ van Laura Kieft (Laura’s Bakery) cadeau gedaan. Hier staan veel standaard recepten in die gemakkelijk te maken zijn. In combinatie met onze, speciaal voor het bakken aangeschafte, keukenmachine wordt het maken van het deeg of beslag veel makkelijker. Ik durf nu ook onze Zweedse buren voor een fika met zelf gemaakte lekkernijen uit te nodigen.
Met Het basis-bakboek van Laura Kieft lukt het zelf mij om wat lekkers te maken!
Superblij met mijn Kitchen Aid keukenmachine!
En wanneer een taartje nu echt mislukt is kan ik altijd nog chokladbollar maken, Zweedse chocoladebollen. Onderstaand recept heb ik ooit van onze docente Zweeds gekregen, een eenvoudig recept dat snel en zonder oven te maken is en het ook goed zal doen tijdens een fika!
Svenska Chokladbollar
Ingrediënten (voor cirka 25 bollen):
| - 100 gram boter (op kamertemperatuur) | - 150 gram havervlokken/havermout |
| - 200 gram suiker | - 150 gram havervlokken/havermout |
| - 3 eetlepels cacao | - 75 gram kokosstukjes |
| - 1 theelepel vanillesuiker | - voor de garnering: kokosstukjes |
| - 2-5 eetlepels sterke koffie |
Bereiding:
- Meng de boter met de suiker (dit kan het beste met je handen). Kneed daarna de rest van de ingrediënten door het botermengsel.
- Vorm ronde bolletjes van het deeg en rol daarna elke bol door een laagje kokosstukjes.
(Mocht het mengsel niet genoeg plakken om er goede bollen van te maken, voeg dan nog wat koffie toe) - Bewaar de bollen in de koelkast of vriezer.
Tips:
- Gebruik ter afwisseling voor de garnering suiker, sesamzaadjes of amandelschaafsel.
- Vervang de koffie door rum of likeur. Of gewoon water, wanneer je niet van koffie en drank houdt.
Wist je tot slot dat…
- … normale fika-tijden op het werk in Zweden zijn ’s ochtends om half tien en ’s middags om half drie en duren zo’n 15 tot 30 minuten?
- … påtår het bijschenken van koffie betekent, het tweede kopje koffie? Als Zweden koffie drinken buiten de deur, verwachten ze bijna standaard dat het tweede kopje koffie gratis is. Het derde kopje koffie heet tretår, het vierde kopje krusetår en het vijfde kopje koffie heet pintår.
- … de Zweden, op de Finnen na, de meeste koffie per persoon drinken ter wereld?
Reactie plaatsen
Reacties